زخم اثنی عشر + علل و روش های درمان

زخم معده یا اثنی عشر مربوط به از دست دادن موضعی ماده در دیواره معده یا قسمت اولیه روده کوچک (دئودنوم) است. این نه تنها به غشای مخاطی مربوط می شود بلکه دیواره را در عمق تا لایه بیرونی عضلانی آن تخریب می کند. زخم دردی شبیه گرفتگی در حفره معده ایجاد می کند که به ندرت احساس سوزش دارد. معمولاً با مصرف غذا تسکین می یابند.

زخم می تواند با خونریزی پیچیده شود، زمانی که تخریب بافت شامل یک رگ خونی می شود، اما همچنین با سوراخ شدن دیواره معده دوازدهه که منجر به پریتونیت می شود. به ندرت، اثنی عشر می تواند تنگی کند، به عبارت دیگر باعث کاهش قابل توجهی در کالیبر روده شود. این خطر که زخم معده در واقع سرطان باشد، وجود دارد، هر چند کم است. اما زخم اثنی عشر هرگز به سرطان تبدیل نمی شود.

علل زخم اثنی عشر چیست؟

زخم، تقصیر یک باکتری ساده و ضد التهاب است. مصرف داروهایی مانند آسپرین و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی / NSAID ها در دوره های کوتاه یا طولانی مدت می تواند باعث ایجاد زخم معده شود. به طور شماتیک، NSAID ها آنزیم ها (سیکلواکسیژنازهای 1 و 2) را که برای سنتز اسیدهای چرب به نام پروستاگلاندین ضروری هستند، مهار می کنند. به طور معمول، اینها ترشح مخاط محافظ از دیواره معده را تحریک می کنند و تولید اسید هیدروکلریک توسط معده را مهار می کنند.

بین 15 تا 40 درصد از افراد بدون توجه به مسیر تجویز، داخل رکتوم، عضلانی یا خوراکی، تحت NSAID ها دچار زخم می شوند.

دومین علت اصلی زخم، التهاب مزمن معده به نام گاستریت است که توسط هلیکوباکتر پیلوری، یک باکتری مقاوم در برابر ترشحات اسید، حفظ می شود. از هر 5 نفر یک نفر قبل از 30 سالگی و از هر دو نفر یک نفر بعد از 50 تا 60 سالگی دارای هلیکوباکتر پیلوری است که مخاط معده را برای چندین سال کلونیزه می کند.

عفونت هلیکوباکتر پیلوری در 85 درصد موارد زخم معده و در 95 درصد موارد زخم اثنی عشر وجود دارد.

با این وجود، مکانیسم زخم بسته به محل متفاوت است.

در زخم معده، داروها و گاستریت هلیکوباکتر پیلوری لایه مخاطی را که از دیواره معده محافظت می کند ضعیف می کند. این در برابر حمله اسیدی از شیره معده (PH بین 2 تا 4) آسیب پذیر می شود. بنابراین زخم معده را نباید به اسیدیته زیاد نسبت داد، بلکه به کاهش مکانیسم های محافظتی دیواره معده نسبت داد.

در زخم اثنی عشر، این تغییر مکانیسم های دفاعی نیز تحت تأثیر NSAID ها و آسپرین وجود دارد. اما هنگامی که باکتری هلیکوباکتر پیلوری مسئول التهاب آنتروم معده (گاستریت مزمن) وجود دارد، ترشح اسید تحریک می شود. این ترشح بیش از حد اسید به نوبه خود باعث تضعیف سد مخاطی می شود، به خصوص که در دوازدهه نازک تر است، که معمولاً یک محیط اسیدی نیست.

برخی از تومورهای استثنایی، مانند گاسترینوم پانکراس یا دوازدهه (سندرم زولینگر الیسون)، گاسترین ترشح می کنند. این ماده باعث افزایش ترشح اسید و در نتیجه به طور بالقوه بروز زخم می شود.

نقش تنباکو در تشکیل زخم مورد بحث قرار گرفته است. بلکه شفای او را کند می کند.

زمینه ژنتیکی می تواند مستعد ابتلا به زخم معده و در نتیجه سرطان معده باشد.

چه کسانی در معرض خطر هستند؟

در میان افرادی که از داروهای ضدالتهابی NSAID یا آسپرین استفاده می کنند، افرادی که دارای سابقه شخصی زخم هستند، افراد بالای 65 سال و افراد آلوده به هلیکوباکتر پیلوری، آسیب پذیرترین افراد در برابر زخم هستند.

این افراد در معرض خطر عوارض زخم، استفاده از محافظ معده را با مهارکننده پمپ پروتون (PPI) توجیه می کنند، دارویی که تولید اسید توسط معده را کاهش می دهد. هنگامی که NSAIDها در بیماران تحت درمان با داروهای ضد انعقاد، داروهای ضد پلاکت یا کورتیکواستروئیدها تجویز می شوند، همین امر صدق می کند.

آزمایشات و تشخیص های زخم اثنی عشر

• آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی، در تشخیص و نظارت

آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی (گاستروسکوپی) امکان تجسم زخم معده و انجام همزمان نمونه های متعدد (بیوپسی) در سطح زخم معده را فراهم می کند تا از یک طرف عدم وجود سرطان و از طرف دیگر بررسی شود. از سوی دیگر، وجود هلیکوباکتر پیلوری.

زخم معده می تواند یک سرطان در مراحل اولیه باشد. بنابراین لازم است که با آندوسکوپی بررسی شود. این کار در مورد زخم اثنی عشر بی فایده است.

درمان های زخم اثنی عشر

هدف درمان علاوه بر تسکین علائم، التیام زخم است. توجه داشته باشید، بیشتر زخم ها خود به خود بهبود می یابند.

درمان زخم بر اساس قطع داروهای گوارشی (NSAIDs، آسپرین) و کاهش ترشح اسید معده با استفاده از داروهای ضد ترشحی مانند مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIs) یا آنتاگونیست‌های گیرنده هیستامین H2 است. میزان بهبودی در یک ماه با این مولکول ها 90 تا 95 درصد است.

ریشه کنی هلیکوباکتر پیلوری در صورت اثبات وجود باکتری، از عود و در نتیجه عوارض طولانی مدت جلوگیری می کند.

در صورت خونریزی گوارشی، آندوسکوپی گوارشی با تزریق آدرنالین به صورت موضعی و/یا با قرار دادن گیره روی رگ مسئول، توقف بیشتر خونریزی (هموستاز) را ممکن می سازد. آندوسکوپی همچنین می تواند تنگی دوازدهه را گشاد کند.

روش جراحی برای خونریزی‌هایی که با آندوسکوپی کنترل نمی‌شوند، برای تنگی‌ها در صورت شکست درمان آندوسکوپی (گاستروانترو آناستوموز، برداشتن) و برای موارد سرطان معده که در آن تمام یا بخشی از معده برداشته می‌شود (گاسترکتومی) اختصاص دارد. ممکن است لازم باشد.

در صورت سوراخ شدن، جراحی زخم لازم است.